Μενέλαος Λουντέμης, 100 χρόνια από τη γέννησή του, του Νίκου Σαραντάκου

Το 2012 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του πεζογράφου, ποιητή και αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Μενέλαου Λουντέμη, μια επέτειος που, όπως όλα δείχνουν, πρόκειται να περάσει μέσα σε παγερή σιωπή από πλευράς επίσημου κράτους και πνευματικής ηγεσίας, κι ας είναι ο Λουντέμης ένας από τους περισσότερο διαβασμένους Έλληνες συγγραφείς, ίσως ο περισσότερο διαβασμένος μετά τον Καζαντζάκη. Και διαβάζεται ακόμα, και πολύ, τουλάχιστον το γνωστότερο έργο του, το «Ένα παιδί μετράει τ΄ άστρα» (δεν ντρέπομαι να πω πως δακρύζω διαβάζοντας κάποιες σελίδες του).

Ίσως αυτό που βαραίνει για τον παραγκωνισμό του Λουντέμη από ορισμένους κύκλους να μην είναι τόσο πολύ η πολιτική του τοποθέτηση, όσο ότι θεωρείται γλυκερός, ξεπερασμένος, ίσως και λαϊκιστής (και τη σήμερον ημέρα, αυτό είναι η χειρότερη βρισιά που μπορεί να σου προσάψουν). Επίσης, ήταν φτωχός, έγραψε κατανοητά, διαβάστηκε πολύ -τέτοια πράγματα δεν συγχωρούνται. Πράγματι, αυτός ο υπουργός δεν θα μπορούσε να τιμήσει τον Λουντέμη.

Ο Μενέλαος Λουντέμης γεννήθηκε το 1912 στη Γιάλοβα της Ανατολικής Θράκης ως Δημήτρης Μπαλάσογλου, μοναδικός γιος από τα πέντε παιδιά του Γρηγόρη Μπαλάσογλου και της Δόμνας Τσουφλίδου. Με τον ξεριζωμό εγκαταστάθηκαν στο χωριό Εξαπλάτανος Πέλλας και η οικογένεια εξελλήνισε το επώνυμο σε Βαλασιάδης. Με το όνομά του ο Τάκης Βαλασιάδης δημοσίευσε, σε εφηβική ηλικία, τα πρώτα του ποιήματα σε έντυπα της Έδεσσας. Το ψευδώνυμο Λουντέμης το πήρε από τον ποταμό Λουδία της δεύτερης πατρίδας του.

Ο εκπαιδευτικός Δημήτρης Δαμασκηνός μου έστειλε το πρώτο μέρος μιας εκτενούς μελέτης του για τον Λουντέμη με τίτλο «Τα πλοία άραξαν στην όχθη της καρδιάς μας», που είναι υπαινιγμός για την πρώτη συλλογή διηγημάτων του Λουντέμη, που είχε τίτλο «Τα πλοία δεν άραξαν» (1938). Η μελέτη θα δημοσιευτεί σε συνέχειες στο ένθετο της εφημερίδας «Χανιώτικα Νέα», και το πρώτο μέρος το ανέβασα στον παλιό μου ιστότοπο, όπου μπορείτε να το διαβάσετε (είναι πολύ μεγάλο και φορτωμένο με φωτογραφίες, υποσημειώσεις κτλ. και δεν προσφέρεται για το ιστολόγιο). Θα προσθέσω και τα επόμενα μέρη της μελέτης, καθώς θα μου τα στέλνει ο συγγραφέας της.

Από τη μελέτη αυτή αποσπώ ένα διήγημα από την πρώτη συλλογή του Λουντέμη, τη «Ράντνικα» και το παρουσιάζω εδώ. Επίσης για τον Λουντέμη μπορείτε να δείτε μια παλιότερη ανάρτηση του Λογομνήμονα, που έχει και την απάντηση του συγγραφέα όταν τον ρώτησαν γιατί δεν έκανε δήλωση μετανοίας να ξεμπερδεύει: «Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να γίνουν τα τέσσερα πόδια δύο. Δεν θα τα κάμω πάλι τέσσερα εγώ!».